Szeroki dostęp do świadczeń medycznych spowodował, że pacjenci pozyskali nie tylko świadomość swoich praw, ale również znaczny zasób wiedzy medycznej zdobytej za pośrednictwem nowoczesnych środków przekazu. W jeszcze szybszym tempie, wzrosła aktywność firm, które zawodowo zajmują się dochodzeniem roszczeń odszkodowawczych za błędy lekarskie. Z drugiej zaś strony, normy zasad kodeksu etycznego lekarzy, u podstaw których leży Przysięga Hipokratesa oraz zasada Primum non nocere – „po pierwsze, nie szkodzić”, wymagają od lekarzy dołożenia należytej staranności przy świadczeniu pomocy pacjentowi.
Pojęcie błędu lekarskiego jako postępowania sprzecznego z zasadami wiedzy medycznej przeszło złożoną ewolucję od uznawania nieomylności lekarzy i przekonania, iż pewnych błędów nie da się uniknąć, po odwrócenie postrzegania odpowiedzialności lekarza przez pryzmat istnienia błędu.
W procesach o błędy lekarskie sądy badają raczej zachowanie się lekarza, oceniają czy dołożył on należytej staranności w wypełnianiu swoich obowiązków, aniżeli koncentrują się na kategorii błędu. Nie mniej jednak błąd lekarski należy traktować jako postępowanie sprzeczne z powszechnie uznanymi zasadami wiedzy medycznej. W doktrynie i judykaturze dominuje teoria obiektywna błędu. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 01.04.1955 r. (sygn. akt: IV CR 39/54, OSN 1957, poz. 7) wyjaśnił, że „błędem w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medycyny w zakresie dla lekarza dostępnym”. Podkreślenia wymaga jednak fakt, iż wraz z rozwojem możliwości diagnostycznych i wiedzy medycznej, błędy lekarskie występują coraz rzadziej, a szkoda której doznaje pacjent, nie jest wynikiem błędu, lecz niedbalstwa w leczeniu albo wszelkich innych uchybień personelu medycznego bądź szpitala [1].
Kluczowe znaczenie z punktu widzenia wykonywania zawodu lekarza ma przepis art. 4 ustawy z dnia 05.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty [2] oraz ustawa z dnia 06.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [3], które nakładają na lekarza obowiązek wykonywania zawodu, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, zasadami sztuki zawodowej oraz z należytą starannością. Naruszenie takich obowiązków, skutkujące powstaniem szkody u pacjenta, prowadzić będzie do uznania odpowiedzialności lekarza za błąd lekarski.
Biorąc pod uwagę odpowiedzialność lekarza za nieprawidłowe leczenie, do wykazania różnicy między zwykłym naruszeniem obowiązku należytej staranności i błędem sztuki lekarskiej należy udzielić odpowiedzi na zasadnicze pytanie, czy dla stwierdzenia prawidłowości działania lekarza, konieczne jest zasięgnięcie opinii specjalisty (wówczas mamy do czynienia z błędem w sztuce) czy wystarczy ocena dokonana przez rozsądną osobę, posiadająca doświadczenie życiowe (wówczas mamy do czynienia z niedołożeniem należytej staranności).
Niezależnie od ujęcia nieprawidłowego leczenia przez lekarza, zarówno popełnienie przez niego błędu lekarskiego jak również niezachowanie zasad należytej staranności, może pociągać za sobą odpowiedzialność odszkodowawczą w różnych formach, przy czym warunkiem zastosowania niektórych z nich jest wystąpienie niepożądanego skutku. Czynność lecznicza przeprowadzona niezgodnie z regułami lege artis lub bez zachowania należytej staranności, ale niepowodująca negatywnych skutków (np. narażenie życia lub zdrowia pacjenta na bezpośrednie niebezpieczeństwo), nie stanowi przestępstwa. Jednak może być uznane za przewinienie zawodowe podlegające jurysdykcji sądów lekarskich na podstawie ustawy i izbach lekarskich lub skutkować odszkodowawczą odpowiedzialnością cywilną za poniesioną przez pacjenta szkodę majątkową wynikłą z błędu lekarza [4].
Bibliografia
- Nesterowicz M. (2013). Prawo medyczne. Toruń, Wydawnictwo „Dom Organizatora”, 229,
- ustawa z dnia 05.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 ze zm.),
- ustawa z dnia 06.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 159 ze zm.),
- Zielińska E. (2014). Wyd. 2 Komentarz do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Warszawa, Wydawnictwo Wolters Kluwer S.A., s. 98.
AutorRafał Kozakiewicz – radca prawny„Jurysta” Kancelaria Radcy Prawnego Rafał Kozakiewiczul. Górczewska 200A lok.219, 01-460 Warszawa,kancelaria@prawnik-kozakiewicz.pl